USTAWA

z dnia 28 lutego 2018 r.

o kosztach komorniczych

Dziś chcielibyśmy opisać kolejne zmiany w kwestiach związanych z postępowaniem egzekucyjnym, jakie weszły w życie 1 stycznia 2019 r.

Ustawa ta zgodnie z art. 52 nie obowiązuje dla postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem jej wejścia w życie.

Art.  52.  [Postępowania niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy]

1. Do postępowań wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawystosuje się przepisy dotychczasowe.
2. Do postępowań, o których mowa w ust. 1, przepisy art. 29 i art. 30 stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.
3. Jeżeli przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawypowstały okoliczności uprawniające do złożenia wniosku, o którym mowa w art. 49 ust. 2b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1277, 1343, 1452 i 1910 oraz z 2018 r. poz. 398), do tego wniosku i jego rozpoznania stosuje się przepisy dotychczasowe.

Jej wejście w życie skorelowane jest ze zmianą przepisów dotyczących zasad prowadzenia egzekucji (nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego) oraz wprowadzeniem ustawy o komornikach sądowych.

W niniejszym wpisie skupimy się na opłatach związanych z umorzeniem postępowania egzekucyjnego.

Wprowadzona ustawa zmienia obowiązujące dotychczas zasady dotyczące pobierania opłaty w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela lub z powodu jego bezczynności.

Zgodnie z tym co można przeczytać w rządowym projekcie ustawy o kosztach komorniczych „W takich przypadkach to wierzyciel będzie zobowiązany do uiszczenia opłaty w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Propozycja ta zmienia dotychczasową regułę, według której w takich przypadkach opłata egzekucyjna obciąża dłużnika. Aktualnie obowiązujące rozwiązanie rodzi bowiem konsekwencje trudne do zaakceptowania, gdyż dłużnik, który ma wolę zaspokojenia wierzyciela i środki pozwalające na prowadzenie egzekucji, nie ma wpływu na działania wierzyciela. To wierzyciel podejmuje bowiem decyzję o złożeniu wniosku o wszczęcie egzekucji oraz wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Opisany mechanizm w wielu sytuacjach służył szykanowaniu dłużników i generowaniu dodatkowych kosztów. W konsekwencji dochodziło do niekontrolowanego rozrostu rynku obrotu wierzytelnościami. Obciążanie dłużnika opłatą egzekucyjną w razie umorzenia postępowania z woli wierzyciela (na skutek jego wniosku albo bezczynności) nie znajduje też uzasadnienia systemowego. Z przepisu art. 203 § 3 k.p.c. wynika, że w razie cofnięcia pozwu pozwany może złożyć wniosek o przyznanie mu kosztów, co oznacza, że w takim przypadku powód jest traktowany jako strona przegrywająca proces. W judykaturze przyjmuje się, że reguła ta nie znajduje zastosowania wówczas, gdy przyczyną cofnięcia pozwu jest spełnienie świadczenia przez pozwanego albo zawarcie porozumienia między stronami co do terminu lub sposobu spełnienia świadczenia. Identyczne ratio legis zachodzi w omawianych sytuacjach i proponowana zmiana odpowiada temu samemu założeniu. Zmiana ta powinna wyeliminować powyższe nieprawidłowości. Jeżeli umorzenie postępowania na wniosek wierzyciela albo z uwagi na jego bezczynność jest spowodowane spełnieniem świadczenia bezpośrednio do rąk wierzyciela, do uiszczenia opłaty będzie zobowiązany dłużnik. Proponuje się jednak, aby ciężar wykazania tej okoliczności spoczywał na wierzycielu, jako bezpośrednio zainteresowanym. Projektowana regulacja będzie neutralna z punktu widzenia wierzycieli rzeczywiście zainteresowanych odzyskaniem swoich należności i podejmujących w tym kierunku wszelkie celowe działania w toku postępowania egzekucyjnego.”

Trudno się nie zgodzić z tokiem rozumowania prawodawcy.

Omawiany przepis został wprowadzony w poniższym brzmieniu:

Art.  29.  [Opłata stosunkowa w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego]

1. W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, wierzyciela obciąża opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Jeżeli jednak wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego wiąże się ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika w terminie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji albo z zawarciem w tym terminie porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia, opłata ta obciąża dłużnika. Jeżeli spełnienie świadczenia lub zawarcie porozumienia z wierzycielem nastąpiło po upływie miesiąca od dnia doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, obciąża go opłata w wysokości 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania.
2. Jeżeli wniosek wierzyciela, o którym mowa w ust. 1, został zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, opłata wynosi 100 złotych.
3. W sprawach o egzekucję świadczeń powtarzających się w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo na podstawie art. 824 § 1 pkt 4ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego dłużnika obciąża opłata stosunkowa w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio.
4. W razie umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż wskazane w ust. 1 komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 złotych, z wyjątkiem przypadków, o których mowa w art. 30. Opłata podlega zmniejszeniu o sumę opłat egzekucyjnych ściągniętych i obciążających dłużnika.
5. Opłaty, o której mowa w ust. 4, nie pobiera się:

1)od osób fizycznych dochodzących roszczeń pracowniczych lub odszkodowawczych;

2)od jednostek samorządu terytorialnego;

3)od podmiotów, których przedmiotem działalności:

a)nie jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1068, z 2017 r. poz. 60 oraz z 2018 r. poz. 650) albo

b)jest działalność finansowa i ubezpieczeniowa w rozumieniu przepisów wydanych na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej, o ile są wierzycielami pierwotnymi, a wierzytelność nie była przedmiotem obrotu

– pod warunkiem że postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte przed upływem dwóch lat od powstania tytułu egzekucyjnego obejmującego daną wierzytelność.

6. Przepisu ust. 1 zdanie pierwsze nie stosuje się do wierzyciela będącego jednostką samorządu terytorialnego.
7. W celu pobrania opłat, o których mowa w ust. 1-4, komornik wydaje postanowienie.

Krótko podsumowując należy stwierdzić, że obciążenie wierzyciela opłatą stosunkową w wysokości 5% następuje, co do zasady, w każdym przypadku umorzenia postępowania na podstawie art. 825 pkt 1, bądź art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c. Prawodawca przewidział jednak sytuacje, w których wskazana opłata obciąży dłużnika.

Organ egzekucyjny zobowiązany jest obciążyć dłużnika omawianą opłatą wtedy, gdy wierzyciel wykaże, że wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego został wniesiony w wyniku spełnienia świadczenia przez dłużnika bądź zawarcia z nim porozumienia dotyczącego sposobu lub terminu spełnienia świadczenia. Jest to jednak możliwe tylko w sytuacji, gdy spłata bądź porozumienie zostałuy zawarte w ciągu miesiąca od dnia odebrania przez dłużnika zawiadomienia o wzczęciu egzekucji. Jeśli termin ten zostanie przekroczony to komornik obciąży dłużnika opłatą stosunkową w wysokości 10% kwoty świadczenia, które pozostało do wyegzekwowania.

Opłata stosunkowa będzie obciążać dłużnika, a nie wierzyciela, jeśli wierzyciel wykaże przyczyny umorzenia postępowania egzekucyjnego. Ustawodawca obciążył tym obowiązkiem wierzyciela, czyli musi on wyjaśnić z jakich powodów wystąpił z wnioskiem o umorzenie egzekucji bądź z jakich przyczyn nie dokonał czynności, o których mowa w przepisie art. 824 § 1 pkt 4 k.p.c.

Nie będzie wystarczające samo oświadczenie wierzyciela. Będzie on zobligowany do przedstawienia komornikowi stosownego dokumentu potwierdzającego spłatę zadłużenia bądź zawarcie porozumienia.

Prawodawca uregulował również kwestię kosztów w kontekście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego.

Art.  30.  [Opłata stosunkowa obciążająca wierzyciela w przypadku oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania osoby niebędącej dłużnikiem]

W razie oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągniętą lub pobraną zwraca dłużnikowi. Przepisów art. 29 ust. 1-3 nie stosuje się.

W naszym dorobku mieliśmy styczność z mnóstwem spraw, gdzie wykazaliśmy niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Wnioskowaliśmy wtedy o zmianę postanowienia komorníka w przedmiocie ustalenia kosztów egzekucji. Nie było to łatwe. Komornik zazwyczaj odrzucał nasz wniosek i dopiero po skardze na jego czynność można było osiągnąć zamierzony cel.